Il Ragazzo dell'Europa

In Nederland komen wonen: dat voelde niet echt als ‘migreren’. Toen ik in 1985 besloot dat Amsterdam mijn stad zal worden, was het voor mij het begin van een fantastisch avontuur. Natuurlijk moesten de nodige problemen opgelost worden: werk en bevolkingsregister, nieuwe bankrekening en die rare Nederlandse taal. ‘Cultural shock’ dan? Nou, dat viel mee. Ja, het weer en het eten zijn anders dan in Italië. Omgaan met mensen is ook anders, net als ‘normen en waarden’ zo’n beetje. Maar deze verschillen waren juist de ingrediënten voor mijn avontuur. Als alles hetzelfde zou zijn als in Italië, waar blijft de spanning?

Natuurlijk was ik toen (en ben nog steeds) een migrant met al de voor- en nadelen van deze status, maar ik beschouwde me niet echt als migrant. Die waren voor mij al die miljoenen Italianen die naar Amerika waren gegaan op zoek naar een beter leven of naar Noordwest Europa als contractarbeiders. Nee, ik was anders. Ik ben niet naar Nederland gekomen op zoek naar werk of betere economische omstandigheden. Ik kwam naar Nederland omdat ik het zelf wilde. En aan de andere kant bestond in die tijd studeren of stage lopen in een ander EU land ook niet en de term ‘ex-pats’ moest nog uitgevonden worden.

Mijn generatie migranten hoort tot de eerste groep Europeanen die zich binnen de grenzen van Europa vrij kon bewegen. ‘The Maastricht Treaty’ werd wat later, in 1992, ondertekend, maar de voorbereidingen waren al in de jaren 80 in volle gang. Reizen door Europa, zelfs door de toen kleinerzijnde “Europese Gemeenschap” was begin jaren 80 nog een ingewikkelde zaak. Tussen de Europese landen had je nog ‘echte’ grenzen met douane en douaniers, inspecties, controles met de bijhorende onaangename sfeer. Je moest ook geld wisselen. Van Italië naar Nederland met de trein (vliegen deed je niet, het was te duur) moest je Zwitserse Franken hebben, Deutsche Marken en uiteindelijk Nederlandse Guldens. Wonen en werken in Nederland? Het mocht, maar je had veel regels, verblijfvergunningen uitsluitend gebaseerd op werk en inkomen en nog talloze narigheden bij de vreemdelingenpolitie.

Ik heb het geluk gehad om de verandering te zien gebeuren. Ik heb het verschil tussen toen en nu meegemaakt. Binnen een korte tijd vielen de grenzen weg. En met de grenzen alle narigheden. Al eind jaren tachtig werd wonen en werken als Europeaan binnen de EU makkelijk, aangenaam inspirerend. Europa liet zien dat er kansen waren voor haar burgers, de grenzen waren open en de horizon breder.

Tot die migratie hoor ik dus. De migranten die als eerste de vruchten van het nieuwe open Europa voor de burgers mochten plukken. In Amsterdam komen wonen midden jaren 80 was spannend, avontuurlijk, inspirerend. En plotseling was het makkelijk, tenminste qua bureaucratie. Het mocht, het was je recht en de Europese Unie stond er garant voor. Ik maakte toen deel uit van de eerste groep Italianen die uit hun eigen vrije keuze heeft besloten om in een buitenland te wonen en te werken. En je voelde je welkom. Je was een verrijking voor Nederland.

Ik heb ook meteen werk gevonden. Ik hoefde niet in een Italiaans restaurant te werken (heb ik ook even gedaan) maar ik mocht al snel telefonische interviews maken voor een marktonderzoekbureau met een Italiaanse, Franse, Duitse en Engelse afdeling. Geen ‘manager work’, dat niet, maar wel een normaal betaalde baan in een Europese omgeving. Ik kan me de sfeer op de werkvloer nog goed herinneren. We waren allemaal de Nieuwe Europeanen van een grenzeloos Europa waar alle muren vielen, inclusief die van Berlijn. Je voelde je vrij en welkom. Europa was voor ons en van ons: de gewone mensen. We geloofden erin. Naïef? Stom?

Veel van de collega’s van toen, van die Nieuwe Europeanen, ken ik nog steeds, zeker van de Italiaanse afdeling. Ze zijn in Nederland blijven wonen. Het grenzeloze Europa is goed voor ons allemaal geweest. Na onze migratie kwamen natuurlijk veel meer Nieuwe Europeanen naar Nederland. En niet alleen daareen: ze gingen naar Berlijn, Londen, Barcelona, Parijs, Praag en zelfs Boekarest om te werken, studeren of stage te lopen. Maar ook net als ik en als alle Nieuwe Europeanen uit de jaren tachtig, omdat ze dat zelf wilden, voor het avontuur van het leven in een nieuwe omgeving. Een goede vriendin van mij (die zich trouwens bezig houdt met het fenomeen migratie, zie www.1001italianen.nl), zei ooit: die Nieuwe Europeanen waren ‘culturele migranten’. Ja, en ik voeg eraan toe: ‘Je hoeft niet dood te gaan op de zelfde plek waar je geboren bent’. That’s the spirit, dit was de simpele maar krachtige ideologie erachter. We wilden erin geloven.

En nu? Europa is niet meer hetzelfde van toen. Europa laat nu zijn lelijkste gezicht zien. Europa is alleen nog goed voor de grote jongens en de snelle jongens. Europa is voor het grote geld en de grote bedrijven, voor de banken en de financiële instellingen die nu grenzeloos en op een dubieuze manier kunnen investeren. Europa is gelijk aan ‘corporate’ die in alle uithoeken van de EU de goedkoopste werkers zoekt om maximale winst voor zijn manager elite te halen. Europa voor de burgers? Schei uit! Niet alle Europese burgers zijn gelijk, in tegendeel. Er zijn grote verschillen tussen rijken en armen, burgers die zich vrij mogen bewegen en andere weer niet. En dan zijn Polen, Roemenië en Bulgarije met open armen binnen de EU gelaten, maar niet voor hun gewone mensen, nee, alleen zodat bedrijven en banken in die landen konden investeren en nieuwe (arbeids)markten konden vinden. Toen de PVV een paar maanden geleden de site ‘meldpunt overlast Midden- en Oosteuropeanen (MOE-landers)’ opende is er een dieptepunt bereikt in de ‘Nederlandse beschaving’.

Populisme, leugens en geldmacht  regeren tegenwoordig binnen Europa. Open discriminatie tussen West- en Oost- Europeanen en ook nog tussen Noord- en Zuid- Europeanen is aan de orde van de dag, niet alleen op straat maar ook binnen de gevestigde media en politiek. Ik ben blij dat mijn Europa van de Nieuwe Europeanen van toen anders was, dat we toen niet moesten meemaken wat deze nieuwe Europese migranten meemaken, dat die discriminatie van nu ons werd bespaard. Pijn en woede zijn mijn huidige reacties op dit zinloze, blinde en alleen voor de rijken open Europa.

Dit accepteer ik niet meer. Ik wil dat mijn verhaal en van mijn mede-migranten Nieuwe Europeanen uit de jaren tachtig nu gehoord wordt. Ik wil dat dit een voorbeeld wordt voor het lelijke Europa van nu. Ik was toen een beetje ‘Il ragazzo dell’Europa’ en ik wil dat alle Europese migranten van alle tijden het ook zijn.

Ragazzo dell'Europa (click en luister)

Tu che guardi verso di me
hai visto i tori nel sonno
ed hai lasciato Madrid
stai nei miei occhi
e racconti le sirene
e gli inganni del tuo sogno che va
tu ragazzo dell'Europa
tu non perdi mai la strada
tu che prendi a calci la notte
bevi fiumi di vodka
e poi ti infili i miei jeans
tu cominci sempre qualcosa
e mi lasci sospesa
e non parli di te
tu ragazzo dell'Europa
tu col cuore fuori strada
tu che fai l'amore selvaggio
trovi sempre un passagio
per andare più in là
viaggi con quell'aria precaria
sembri quasi un poeta
dentro ai tuoi bouleavard
tu ragazzo dell'Europa
porti in giro la fortuna

tu che incontri tutti per caso
non ritorni a Varsavia
per non fare il soldato
ora vivi in mezzo a una sfida
per le vie di Colonia
e non sai dove andrai
tu ragazzo dell'Europa
tu non pianti mai bandiera
tu ragazzo dell'Europa
tu ragazzo dell'Europa
tu non pianti mai bandiera
tu ragazzo dell'Europa
tu non pianti mai bandiera